رژیم غذایی GAPS (Gut and Psychology Syndrome) برنامه‌ای مبتنی بر رژیم غذایی خاص کربوهیدرات (SCD) است. این رژیم ادعا می‌کند در طول دوره این رژیم و بعد از آن عملکرد روده را بهبود پیدا می‌کند و به درمان بسیاری از شرایط روانشناختی از جمله اوتیسم ،(ADHD) و افسردگی کمک می‌کند. در حالی که شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این رژیم غذایی به ویژه برای کسانی که دارای شرایط گوارشی هستند می‌تواند مفید باشد، اما شواهد علمی در این خصوص وجود ندارد. با این وجود، البته تحقیق در مورد SCD در حال انجام است و از سویی این تحقیقات امیدوار کننده به نظر می رسد.
رژیم غذایی GAPS یک رژیمی مبتنی بر حذف جدی است که پیروان آن را ملزم می‌کند موارد زیر را مصرف نکنند:
غلات
لبنیات پاستوریزه
سبزیجات نشاسته‌ای(سیب‌زمینی....)
کربوهیدرات تصفیه شده
این رژیم به عنوان یک درمان طبیعی برای افرادی که مبتلا به مغز هستند، مانند اوتیسم، تبلیغ می‌شود.
با این حال، این یک روش درمانی بحث برانگیز است که پزشکان، دانشمندان و متخصصان تغذیه به دلیل محدود‌یت گسترده آن انتقادات زیادی نسبت به آن مطرح کرده‌اند.
این مقاله روی ویژگی‌های پروتکل غذایی GAPS را تحقیق می‌کند و بررسی می‌کند که آیا هیچ مدرکی نسبت به مزایای سلامت آن وجود دارد یا خیر.
رژیم GAPS چیست و برای چه کسانی است؟
GAPS مخفف سندرم روده و روانشناسی است. این اصطلاحی است که دکتر ناتاشا کمبل-مک براید، که رژیم غذایی GAPS را نیز طراحی کرده است، ابداع نموده است.
نظریه وی این است که روده‌ای که دارای نشت باشد باعث بسیاری از شرایط می‌شود که بر مغز شما تأثیر می‌گذارد. سندرم روده نشتی اصطلاحی است که برای توصیف افزایش نفوذپذیری دیواره روده استفاده می‌شود.
تئوری GAPS این است که روده‌ای که افزایش نفوذپذیری زیادی داشته باشد به مواد شیمیایی و باکتری‌های موجود در مواد غذایی و محیطی اجازه می‌دهد تا وارد خون شوند، درصورتی که معمولاً این کار را انجام نمی‌دهند.
این ادعا می‌گوید که به محض ورود این مواد خارجی به خون شما، می‌توانند بر عملکرد و رشد مغز شما تأثیر بگذارند و باعث "مه مغز" و شرایطی مانند اوتیسم شوند.
پروتکل GAPS برای التیام روده در جلوگیری از ورود سموم به جریان خون و برای کاهش "سمیت" در بدن طراحی شده است.
با این حال، مشخص نیست که روده نشتی در ایجاد بیماری‌ها نقش دارد یا خیر.
دکتر کمبل-مک براید در کتاب خود اظهار می‌دارد که پروتکل غذایی GAPS اولین فرزند او را از اوتیسم درمان کرده است. او اکنون به طور گسترده رژیم غذایی را به عنوان یک درمان طبیعی برای بسیاری از شرایط روانپزشکی و عصبی، از جمله:
اوتیسم
افزودن و بیش فعالی
دیس پراکسی
نارساخوانی
افسردگی
روانگسیختگی
سندرم تورت
اختلال دو قطبی
اختلال وسواس فکری عملی
اختلالات اشتها
نقرس
خیس شدن در رختخواب دوران کودکی این رژیم غذایی اغلب برای کودکان استفاده می‌شود، به ویژه کسانی که دارای یک بیماری هستند که ممکن است داروهای اصلی هنوز به طور کامل آن را درمان نکنند، مانند اوتیسم.
این رژیم همچنین ادعا می‌کند که به کودکانی که عدم تحمل غذایی یا آلرژی دارند کمک می‌کند.
پیروی از رژیم GAPS می تواند یک روند طولانی مدت باشد. لازم است همه غذاهایی را که دکتر کمپبل-مک براید فکر می‌کند در ایجاد روده نشت دارند را قطع کنید. این شامل تمام غلات، لبنیات پاستوریزه، سبزیجات نشاسته‌ای و کربوهیدرات‌های تصفیه شده است.
پروتکل GAPS از سه مرحله اصلی تشکیل شده است:
رژیم مقدماتی GAPS
GAPS کامل
مرحله ورود مجدد برای خارج شدن از رژیم غذایی
مرحله مقدماتی: حذف
این مرحله شدیدترین قسمت رژیم است زیرا بیشتر غذاها را ممنوع می‌کند. این مرحله "مرحله بهبود روده" نامیده می‌شود و بسته به علائم شما از سه هفته تا یک سال طول می‌کشد.
مرحله حذف به شش مرحله تقسیم می‌شود:
مرحله 1: آبگوشت استخوان خانگی، آب میوه‌ها و غذاهای پروبیوتیک و زنجبیل مصرف کنید و بین وعده‌های غذایی چای نعناع یا بابونه را به همراه عسل بنوشید. افرادی که تحمل لبنیات ندارند ممکن است مجبور باشند ماست خانگی یا پاستوریزه یا کفیر بخورند.
مرحله 2: به زرده تخم‌مرغ، کره آب کرده تاس کباب‌های تهیه شده با سبزیجات و گوشت یا ماهی اضافه کنید.
مرحله 3: همه غذاهای قبلی بعلاوه آووکادو، سبزیجات تخمیر شده، پنکیک با دستور GAPS و تخم مرغ‌های درست شده با کره آب شده یا چربی اردک یا غاز مرحله 4: گوشت‌های کبابی و بو داده، روغن زیتون فشرده شده سرد، آب سبزیجات و نان با دستور GAPS اضافه کنید.
مرحله 5: پوره سیب پخته شده، سبزیجات خام، برگ‌های اولیه کاهو و خیار پوست کنده، آب میوه، و مقدار کمی از میوه خام، بدون هیچ مرکباتی.
مرحله 6: در آخر، میوه‌های خام بیشتری از جمله مرکبات را معرفی کنید.
در طول مرحله معرفی ، رژیم شما را ملزم می‌کند که غذاها را به آرامی ، با مقدار کم شروع کنید و به تدریج جمع کنید.
این رژیم غذایی توصیه می‌کند هنگامی که غذاهای معرفی شده را تحمل می‌کنید، از یک مرحله به مرحله دیگر بروید.
پس از اتمام رژیم مقدماتی، می‌توانید به رژیم کامل GAPS بروید.
مرحله مقدماتی محدودترین مرحله این رژیم است. این مرحله ممکن است تا 1 سال طول بکشد در این مرحله تمام کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای را از رژیم غذایی شما پاک می‌شود. در عوض، شما بیشتر آبگوشت، خورشت و غذاهای پروبیوتیک خواهید خورد.
مرحله نگهداری: رژیم کامل GAPS
رژیم کامل GAPS می‌تواند 1.5-2 سال طول بکشد. در طول این قسمت از رژیم غذایی، به افراد توصیه می‌شود بیشتر رژیم غذایی خود را بر اساس غذاهای زیر تنظیم کنند:
گوشت تازه، ترجیحاً بدون هورمون و تغذیه با علف
چربی‌های حیوانی، مانند گوشت خوک، پیه، چربی گوسفند، چربی اردک، کره خام
ماهی
صدف
تخم مرغ آلی
غذاهای تخمیر شده مانند کفیر، ماست خانگی و کلم ترش
سبزیجات
پیروان این رژیم می‌توانند مقادیر متوسطی از آجیل و محصولات پخته شده که با دستور GAPS تهیه شده را با چندین مغز که به خوبی پودر شده را بخورند.
همچنین تعدادی توصیه اضافی وجود دارد که همراه با رژیم کامل GAPS است. این توصیه‌ها شامل:
گوشت و میوه را با هم نخورید.
در حد امکان از غذاهای ارگانیک استفاده کنید.
در هر وعده غذایی چربی‌های حیوانی، روغن نارگیل یا روغن زیتون فشرده شده بخورید.
با هر وعده غذایی آبگوشت استخوان مصرف کنید.
اگر می‌توانید غذاهای تخمیر شده را زیاد مصرف کنید به شرط آنکه بتوانید آنها را تحمل کنید.( کفیر،کلم ترش، تمپه، ناتو، پنیر، کامبوچا، میسو و کیمچی....) از خوردن غذاهای بسته بندی شده و کنسروی خودداری کنید.
در حالی که در این مرحله از رژیم هستید، باید از تمام غذاهای دیگر، به ویژه کربوهیدرات‌های تصفیه شده مواد نگهدارنده و رنگ‌های مصنوعی به شدت پرهیز کنید.
مرحله معرفی مجدد: خارج شدن از GAPS
اگر رژیم GAPS را مطابق با دستورالعمل دنبال می‌کنید، حداقل 1.5 تا 2 سال قبل از شروع دوباره و وارد کردن غذاهای دیگر شما در یک مرحله کامل از رژیم GAPS قرار دارید.
این رژیم غذایی پیشنهاد می‌کند که حداقل پس از 6 ماه هضم طبیعی و حرکات روده را خود را زیر نظر بگیرید تا اگر تغییراتی به وجود آمده مشخص شوند، سپس مرحله معرفی مجدد را شروع کنید.
مانند سایر مراحل این رژیم، مرحله آخر نیز می‌تواند یک فرآیند طولانی باشد زیرا در طی چند ماه به آرامی غذاها را وارد می‌کنید.
در مرحله معرفی این رژیم غذایی، هر ماده غذایی به صورت جداگانه در مقدار کم وارد می‌شود. اگر بیش از 2-3 روز هیچ مسئله گوارشی را تجربه یا مشاهده ننمودید، به تدریج قسمت‌های ورود غذاهای جدید خود را افزایش دهید.
این رژیم غذایی ترتیب مشخصی یا غذاهای دقیقی که مورد نیاز شما است را معرفی نمی‌کند. اما با این حال، بیان می‌کند که شما باید با سیب‌زمینی جدید و دانه‌های تخمیر شده و فاقد گلوتن شروع کنید.
حتی هنگامی که از رژیم خود خارج شدید، به شما توصیه می‌کند که از ورود تمام غذاهای پر پروتئین و پرخاصیت پرهیز کنید.
مکمل‌های GAPS
بنیانگذار این رژیم اظهار می‌دارد که مهمترین جنبه پروتکل GAPS رژیم است.
با این حال، پروتکل GAPS مکمل‌های مختلفی را نیز توصیه می‌کند. این مکمل‌ها شامل:
پروبیوتیک‌ها
اسیدهای چرب ضروری
آنزیم‌های گوارشی
روغن کبد ماهی(روغن کبد ماهی یک مکمل غذایی است که از کبد ماهی یا ماهی کاد گرفته می‌شود. مانند دیگر روغن‌های ماهی، این روغن ماهی دارای اسیدهای چرب امگا 3 ایکوزاپنتانوئیک اسید و اسید دوکوزاهگزانوئیک هستند.)
پروبیوتیک‌ها
مکمل‌های پروبیوتیک به رژیم غذایی اضافه می‌شوند تا به تعادل باکتری‌های مفید در روده شما کمک کنند.
توصیه می‌شود یک پروبیوتیک حاوی سویه‌هایی از طیف وسیعی از باکتریها از جمله انواع لاکتوباسیل، بیفیدوباکتریا و باسیلوس سوبتیلیس انتخاب کنید.
به شما توصیه می‌شود به دنبال محصولی باشید که حداقل 8 میلیارد سلول باکتری در هر گرم داشته باشد در ضمن در نظر داشته باشید که پروبیوتیک را به آرامی وارد رژیم غذایی خود کنید.
اسیدهای چرب ضروری و روغن کبد ماهی
به افرادی که رژیم GAPS دارند توصیه می‌شود روزانه از مکمل‌های روغن ماهی و روغن کبد ماهی استفاده کنند تا اطمینان حاصل شود که به اندازه کافی مواد موجود در این روغن‌ها را دریافت می‌کنند.
این رژیم غذایی همچنین پیشنهاد می‌کند مقادیر کمی از شیر مغز سرد را با روغن دانه(روغن سویا، روغن ذرت، روغن پنبه دانه، روغن کانولا، روغن کلزا، روغن آفتابگردان، روغن کنجد، روغن دانه انگور) به نسبت 2: 1 مخلوط و( این نسبت مربوط به اسیدهای چرب امگا 3 به امگا 6 است)، استفاده کنید.
آنزیم‌های گوارشی
بنیانگذار این رژیم ادعا می‌کند که افرادی که دنبال می‌کنند شرایط رژیم GAPS اما همچنان تولید اسید معده کمی دارند. برای رفع این مشکل، او به دنبال کنندگان این رژیم پیشنهاد می‌کند قبل از هر وعده غذایی مکمل بتائین HCl با پپسین اضافه شده مصرف کنند.
این مکمل نوعی از فرم اسید کلریدریک است که یکی از اصلی‌ترین اسیدهای تولید شده در معده شما است. پپسین آنزیمی است که در معده نیز تولید می‌شود و برای تجزیه و هضم پروتئین‌ها بکار می‌رود.
برخی از افراد ممکن است بخواهند برای پشتیبانی از هضم غذا از آنزیم‌های گوارشی اضافی استفاده کنند.
آیا رژیم GAPS جواب می‌دهد؟
دو مولفه اصلی پروتکل غذایی رژیم GAPS، حذف و مکمل‌های غذایی است.
رژیم حذف
تاکنون، هیچ مطالعه‌ای اثرات پروتکل غذایی GAPS را بر روی علائم و رفتارهای مرتبط با اوتیسم بررسی نکرده است.
به همین دلیل، نمی‌توان فهمید که چگونه این رژیم می‌تواند به افراد اوتیسم کمک کند و آیا این یک درمان موثر است یا خیر.
سایر رژیم‌های غذایی که در افراد مبتلا به اوتیسم آزمایش شده‌اند، مانند رژیم‌های کتوژنیک و رژیم‌های فاقد گلوتن و بدون کازئین، پتانسیلی را برای کمک به بهبود برخی از رفتارهای مرتبط با اوتیسم نشان داده‌اند.
اما تاکنون، مطالعات و تحقیقات اندک بوده و نرخ حذفیات زیاد بوده است، بنابراین هنوز مشخص نیست که این رژیم‌ها چگونه کار می‌کنند و دقیقاً به چه افرادی کمک می‌کنند.
همچنین هیچ مطالعه دیگری در مورد بررسی تأثیر رژیم غذایی GAPS بر سایر شرایطی که بنیانگذار آن ادعا می‌کند که درمان می‌کند وجود ندارد.
مکمل های غذایی
رژیم GAPS پروبیوتیک‌ها را برای بازگرداندن تعادل باکتری‌های مفید در روده توصیه می‌کند.
تأثیر پروبیوتیک‌ها بر روده یک تحقیق امیدوار کننده است.
یک مطالعه نشان داد که میکروبیوتای روده‌ای در کودکان مبتلا به اوتیسم به طور قابل توجهی در مقایسه با کودکان نوروتیپیک متفاوت هستند و مکمل پروبیوتیک برای آنها مفید بوده است.
مطالعات دیگری نشان داده است که سویه‌های خاص پروبیوتیک‌ها می‌توانند شدت علائم اوتیسم را بهبود ببخشند.
رژیم GAPS همچنین مصرف مکمل‌های چربی ضروری و آنزیم‌های گوارشی را پیشنهاد می‌کند.
با این حال، در مطالعات انجام شده تا به امروز مشاهده نکرده اند که مصرف مکمل‌های اسید چرب ضروری بر روی افراد مبتلا به اوتیسم تأثیر دارند. به همین ترتیب، مطالعات در مورد اثرات آنزیم‌های گوارشی بر اوتیسم هم نتایج متفاوتی داشته است.
به طور کلی، مشخص نیست که آیا مصرف مکمل‌های غذایی باعث بهبود رفتارهای اوتیسم یا وضعیت تغذیه می شود یا خیر؟. قبل از شناسایی اثرات آن به مطالعات با كیفیت بیشتری نیاز است.
آیا رژیم GAPS خطری دارد؟
رژیم غذایی GAPS یک پروتکل بسیار محدودکننده است که شما را مجبور می‌کند بسیاری از غذاهای مقوی را برای مدت زمان طولانی قطع کنید.
همچنین راهنمایی کمی در مورد چگونگی اطمینان از اینکه رژیم غذایی شما حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز شما می‌باشد ارائه می‌دهد.
به همین دلیل، بارزترین خطر ادامه این رژیم، سو تغذیه است. این امر به ویژه در مورد کودکانی که رشد سریع دارند و به مواد مغذی زیادی احتیاج دارند، بیشتر صدق می‌کند، زیرا رژیم غذایی بسیار محدود کننده است.
بعلاوه، کسانی که به اوتیسم مبتلا هستند به صورت عادی ممکن است از قبل رژیم محدود کننده‌ای داشته باشند و غذاهای جدید یا تغییر در رژیم غذایی آنها به راحتی قابل اجرا نباشد به همین خاطر این رژیم باعث محدودیت‌های شدیدی برای شخص می‌شود.
برخی از منتقدان این رژیم ابراز نگرانی کرده‌اند که مصرف مقادیر زیادی آبگوشت استخوان می‌تواند باعث افزایش مصرف سرب شود که در دوزهای بالا سمی است.
با این حال، خطرات مسمومیت با سرب در رژیم غذایی GAPS ثبت نشده است ، بنابراین خطر واقعی مشخص نیست.
آیا نشت روده(نفوذپذیری دیواره روده) باعث اوتیسم می‌شود؟
اکثر افرادی که رژیم GAPS را امتحان می‌کنند، کودکان اوتیسم هستند که والدین آنها به دنبال بهبود یا بهتر کردن شرایط کودک خود هستند.
ادعاهای اصلی بنیانگذار این رژیم غذایی به این بدان دلیل است که بیماری اوتیسم ناشی از نشت روده است و با پیروی از رژیم GAPS می‌توان آن را بهبود بخشید یا شرایط را بهتر نمود.
اوتیسم نوعی بیماری است که منجر به تغییراتی در عملکرد مغز می‌شود و بر چگونگی تجربه شخص اوتیسمی از جهان تأثیر می‌گذارد.
اثرات آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد، اما، به طور کلی، افراد مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی مشکل دارند.
این یک شرایط پیچیده است که تصور می‌شود ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
جالب توجه است، مطالعات نشان داده‌اند که تا 70٪ از افراد مبتلا به اوتیسم از سلامت هضم کامل نیز برخوردار نیستند، که می‌تواند منجر به علائمی از جمله یبوست، اسهال، درد شکم، ریفلاکس اسید و استفراغ شود.
علائم گوارشی درمان نشده در افراد مبتلا به اوتیسم نیز با رفتارهای شدیدتر، از جمله افزایش تحریک‌پذیری، عصبانیت، رفتار پرخاشگرانه و اختلالات خواب در ارتباط است.
تعداد کمی از مطالعات نشان داده است که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم نفوذپذیری روده‌شان افزایش داشته است.
با این حال، نتایج متفاوت است و مطالعات دیگر هیچ تفاوتی بین نفوذپذیری روده در کودکان مبتلا به اوتیسم و بدون آن پیدا نکرده‌اند.
همچنین در حال حاضر هیچ مطالعاتی وجود نشت روده را قبل از ایجاد اوتیسم نشان نمی‌دهد. بنابراین حتی اگر نشت روده در بعضی از کودکان به اوتیسم مرتبط باشد، مشخص نیست که این یک علت است یا یک علامت.
به طور کلی، این ادعا که نشت روده دلیل اوتیسم است بحث برانگیز است.
برخی دانشمندان فکر می‌کنند این توضیح بیش از حد دلایل یک بیماری پیچیده را ساده می‌کند. به همین دلیل برای درک نقش روده دارای نشت و ASD به تحقیقات بیشتری نیاز است.
نتیجه‌گیری در مورد رژیم GAPS
برخی از افراد احساس می‌کنند از رژیم GAPS بهره مند شده اند، در صورتی که این گزارش‌ها فقط یک حکایت و احساس است.
با این حال، حذفیات برای مدت طولانی در این رژیم بسیار محدود کننده است، و رعایت آن را کار را برای شخص بسیار دشوار می‌کند. این ممکن است به ویژه برای جوانان آسیب پذیر و خطرناک باشد.
بسیاری از متخصصان بهداشت رژیم غذایی GAPS را مورد انتقاد قرار داده‌اند زیرا بسیاری از ادعاهای آن توسط مطالعات علمی تأیید نشده‌اند.
اگر می‌خواهید این رژیم را امتحان کنید، توصیه می‌کنیم از یک دکتر تغذیه که می‌تواند اطمینان حاصل نماید شما حین دنیال کردن این رژیم نیازهای تغذیه‌ای خود را تأمین می‌کنید، کمک و بهره بگیرید.
